Akkuş İlçesinin Tarihini Yön Tutacak Tarihi Belgeyi Sitemiz Açıklıyor
OSMANLI TARİHİNDE BELGELERLE AKKUŞ–1
(Akkuş'un İlçe Oluşunun 50. Yılını Kutlayamadık. Kimsenin Aklına Gelmedi)
Kıymetli okurlarımız. Cumhuriyet’in 31.yılında ilçe olmasından itibaren (1954 yılında) ismi bizzat dönemin Başbakanı Adnan MENDERES tarafından AKKUŞ olarak değiştirilen ve bundan sonra öyle bilinen ilçemizin tarihi ismi KARAKUŞ’tur..
Dolayısı ile bütün Osmanlı belgelerinde ismi KARAKUŞ olarak geçer..ilçemizin Osmanlı belgelerinde (görmediğim fakat Mehmet ÖZ hocamızın bildiği 1420 tarihli belgeyi başlangıç sayarsak) arşivlerdeki şahsi tespitim (ilki 1483’den başlayarak) 156 belgede adı geçmektedir. Bu belgelerin kiminde sadece adı geçer, birçoğunda ise konu belge Akkuş ile ilgilidir.
Elbette ilçemiz üzerinde birinci derece mühim tarihi olaylar yaşanmış yada önemli bir kale-yerleşim konumunda bir yer sayılmaz..fakat Orta Karadeniz bölgesinde Kuzey Anadolu dağları üzerinde iç kesimi sahile-kıyı kesimine (tarihi tabirle Caniğe) bağlayan önemli bir kervan yolu üzerinde dağlık bir geçitte müstahdem mevkii sahibi konumu taşır. Netice’de Sivas vilayetini, Canik (Samsun) sancağına yani Orta Karadeniz sahiline bağlayan ikinci yoğunlukta kervan yoludur. (Bazı kişilerin iddia ettiği üzere tarihi İpek Yolu Akkuş’tan geçmez)
Karakuş’un bir Cumhuriyet ilçesi olmasının ve Akkuş adını almasının üzerinden 50 yıl geçti. Yarım asırlık ilçeyiz..ve daha dünkü Özal dönemi yada bugünkü büyükşehir eseri olup, tarihte önemsiz bir köy iken beldeleşme ile birlikte nüfus artırıp, bugün ilçe olmuş yeni yetme ilçelerden değiliz..Akkuşun müstakil bir mahal olup, müstakil tarihi belgelere sahiptir.
İlçemizin halihazırdaki adını alışının ve (Ünye’den ayrılarak) ilçe oluşunun 50.yılını kutlayamadık..halbuki adına yaraşır şenlikle, bir konferansla, bir panelle, anmalarla kutlamalıydık..ilçeye afişler asmalı, duyarlılık oluşturmalı, dış Akkuşluları bilgilendirmeli ve okullarda öğrencilere bunu duyurmalıydık..her neyse..
Bizler 50.yıl bitmesine kısa bir zaman kalmışken buna kendi mesleğimiz açısından katkıda bulunmak niyetiyle bir belgesel yazı dizisine başlıyoruz..İstanbul’da ki Osmanlı arşivlerinden en son 2013’de aldığımız ve kopyası elimizde olan belgeleri hem okuyarak hem de yorumlayarak hemşehrilerimizin ve okurlarımızın ilgisine sunuyoruz..
Takdir edersiniz ki Osmanlıca okumak kolay değildir. Biz çok iyi derecede okuduğumuz iddiasında değiliz ve bazı kelimelerde bizde tereddüde düştüğümüz olmaktadır. Zira Osmanlıca el yazısında bazı harfler ya yazılıştan yada geçen yüzyıllardan anlaşılır durumda olmayabilmektedir. Bu gibi kelimelerin yanına soru işareti koyuyoruz ve en yakın manayı veriyoruz. Elbette bu durumlarda okunuşun başka olduğunu iddia edenlerin görüşünü dikkate alacağız, değerlendireceğiz ve doğru ise kabul edeceğiz, buna açığız..
İşte ilk belgemiz:
Karakuş ve Niksar’ın Sivas Sancağından alınarak Canik (Samsun) Sancağına (iline) ilhakı (verilmesi) ile ilgili tarihi yazılı olmayan ve tahminen 1864-92 yıllarına ait bir el yazısı belge..
Orijinal okunuşu:
HAT ÇEKİLDİ
Padişahım,
Şevketlü Kerametlü Mehabetlü Kudretlü Veliniğmetim Efendim;
Sivas Sancağına tabii NİKSAR ve KARAKUŞ kazası ahalilerine Liva-i mezkur tarafından edinmek (olunmak?) tarh-ı tekalif ile tercim ve tekdirden hali olunmadığına binaen, umur-u (umud) şeriye ve avarız ve teklifleri liva-i mezkurden ifraz ile Canik Sancağına nakil ve ilhakları babında şerefriz sudur olan iki kıta emr-i ali balasının hatt-ı hümayunları ile tevşih-i içün maruz hudut (?) tacidarileri kalınmağla palaları..mucibince amel oluna..deyu başka başka hatt-ı şerifi merhamet redif (?)
Mü(a)lukanaleriyle tevşih ve tezyik-i buyurulur ise emrü ferman,
Şevketlü Kerametlü Mehabetlü Kudretlü
Veliniğmetim Efendim Padişahım Hazretlerinindir.
“Sadeleştirilmesi ve yorum:
Yazı geçildi (kaydedildi)
Padişahım;
(Ben özelinde) Ey bizim heybetli, şaşkınlık uyandıracak durumlar gösteren, kendine büyük saygı duyulacak kadar bize yakın, gücü kuvveti üstün ve yediğimiz-içtiğimiz nimete (vesile olan) biricik efendimiz-başkanımız;
Sivas İline bağlı Niksar ve Karakuş ilçeleri halklarına, Sivas ilinden ayrılacaklarından burada ödedikleri vergileri ve vergi ile diğer cezaları affedilme olmadan (hariç tutulmadan) yine olağanüstü (normal dışı) durumlarda ödedikleri Avarız vergisi de dahil olmak üzere her türlü vergiler-mükellefiyetlerle (sorumluluklarıyla) birlikte, arazilerin taksimi (bölünmesi) de gerçekleştirilerek bütün herşeyleriyle (Karakuş ve Niksar ilçelerinin) Samsun ili arazisine ve hukukuna nakledilmesi konusunda Din İşleri Bakanının şeref veren-şerefli iki paragraf şeklindeki birinci sınıf ula makamından hükümet yazısının sizin yüksek ve ali makamınızdan gelecek yazı (hatt-ı humayun) ile süslendirilerek (bu durumda) oluşan yeni iki vilayet sınır şeklini size arzediyor ve (daha daha bu konuda diğer yazılarada merhamet ederek) onayınızı bekliyoruz efendim.
Sizin bu koca memleketinizin-ülkenizin (bu yeni haliyle) şeklinin kabulü konusunda karar fermanı siz
Şevket sahibi, Keramet sahibi, Mehabet sahibi ve Kudret sahibi ve de bize nimete (geçime sebep olan) Sevgili Padişahım efendime aittir.”
Bahadır KAYIM
Önemli Duyuru: Sitemiz Yazarı Bahadır KAYIM ve www.akkusilcesi.com Akkuş İlçesi İnternet Sitesi kaynak gösterilmeden haber metninin ve haberde yayınlanan tarihi belgenin yayınlanmasına izin verilmeyecektir.
