Toplumlarının mutluluğu, huzur ve sükûnu sosyal yardımlaşmaya bağlıdır.
FITIR SADAKASI ve ÖNEMİ
“Rahman ve Rahim Olan Allah’ın Adıyla”
Ramazan ayı gelince HAFIZALARDA CANLANAN, iftar, sahur, teravih, zekat, sadaka, Mukabele gibi ibarelerin yanına, FİTREDE yerini alarak ÖZELLĞİNİ CANLANIR.
Toplumlarının mutluluğu, huzur ve sükûnu sosyal yardımlaşmaya bağlıdır. İnsanların konum itibariyle birbirlerinden farklı olabilecekleri gibi, bazılarının zengin, bazılarının da fakir olması doğaldır. Bunun için dinimiz zekât, sadaka ve infak gibi mali ibadetlerle zenginin fakire yardım etmesini sağlamıştır. Hatta bu yardım etmelere bazen nafile-(SADAKA) bazen vacip-(FİTRE) bazen de farz-(ZEKAT) hükmünü koymuştur. Böylece toplumsal yardımlaşmanın sürekliliği ve sınırsızlığı sağlanmıştır.
Yüce Allah, fakir ve fukaranın ihtiyaçları için harcamada bulunmayı mü’min özelliklerinden sayarken buyuruyorki:
“Onlar gayba iman ederler. Namaz kılarlar. Ve kendilerine verdiğimiz rızıktan yerli yerince sarf ederler. ” (Bakara –3)
Ramazan Bayramından önce fakir ve fukaranın ekonomik problemlerinden uzak, huzur ve sevinç içerisinde bir bayram geçirmelerini için, kendilerine yapılan mali bir yardım olan “fıtır sadakası” Ramazan ayının sonuna yetişen ve zaruri ihtiyaçlarından başka en az nisap miktarı mala sahip her hür müslümanın vermesi vacip olan bir sadakadır. İnsan olarak yaratılışımız için verilen bir sadakadır. Bu mali ibadetin VACİP olması zekâttan önce olup, hicretin ikinci yılında oruç ile beraber farz veya vacip kılınmıştır. Maliki, Şafii ve Hanbelî mezheplerine göre fıtır sadakası farzdır. Hanefi mezhebine göre ise vaciptir. İslam âlimleri bu mali ibadeti inkâr etmemiş, bilakis bu hususta icma etmişlerdir.
Hz. Peygamber (s.a.v) Mekke’de bir çığırtkan vasıtasıyla halka:“Dikkat edin! Fıtır sadakası, her müslüman erkek, kadın, küçük ve büyüğe vaciptir”(1) duyurusunu yaptırmıştı.
FİTRE Kİmlere Vacİp dİr ve ölçüsü
Fıtır sadakasını zengin olan Müslümanlar verir. Müslüman olmayanlar fitre vermekle ile mükellef değildir. Fitre hususunda üzerinde durulması gereken önemli bir husus ise, nisaptır. Fitre vermek için asli ihtiyaçlardan başka muayyen ölçüde bir mala sahip olmak gerekir. Buna da “nisap” denir. “Asli ihtiyaç” terimi ile ev, elbise binek ve kendisi ile ailesinin bir aylık veya diğer bir görüşe göre bir yıllık nafaka kaydedilir. Bu gibi zaruri ihtiyaçlar dışında, 561 gr gümüş veya 81 gr altın veya bunların değerine eşit olabilecek mala sahip olan dinimizce zengin sayılır ve fitre ile mükelleftir. Bu miktar mala sahip olan kimseye kurban vacip olduğu gibi zekât veya fitre almakta haramdır. Bu görüş Hanefilerin benimsediği görüştür.
Fıtır sadakası Ramazan Bayramı sabahına zengin ve hür olarak ulaşan her Müslüman üzerine vaciptir. Nisap miktarı mala sahip olan kişi, hem şahsı için hem de akıl baliğ olmayan çocukları için Müslüman olsun olmasın köle ve cariyesi için de fıtır sadakası verecektir.
Hanefi mezhebine göre kişi hanımının, akıl baliğ olan çocuklarının fıtır sadakasını vermek mecburiyetinde değildir. Ancak kendi malından hanımını ve büyük olan çocuklarının fitrelerini izinleriyle verebilir.Fıtır sadakası niyet edilerek verilir. Niyetsiz verilemez. Aile efradının izin vermesi ise niyet hükmündedir.
Kişi, zengin olan ana-babasının fıtır sadakasını vermek mecburiyetinde değildir. Fakat ana –babası, fakir ve akli dengeleri bozuk ise ana-babasının fıtır sadakalarını da verecektir. Fıtır sadakası, yolculuk, hastalık veya aşırı yaşlılık gibi, meşru mazeretten dolayı oruç tutmakla mükellef olmayan kişi için de vaciptir. Ramazan bayramının ilk günü fecrin doğumundan önce vefat eden veya fakir düşen veya fecrin doğumundan sonra dünyaya gelen veya Müslüman olan kişiye fıtır sadakası vacip değildir. Fakat fecrin doğumundan sonra ölen bir Müslüman fıtır sadakası vacip olmuş olur. Anne karnındaki çocuk için fıtır sadakası gerekmeyeceği hususunda İslam âlimleri görüş birliğine varmışlardır.
Fitre’nİn Eda ZamanI
Fıtır sadakası, Ramazan Bayramının birinci günü fecrin doğumundan itibaren vacip ise de bundan evvel verilmesi daha sevaptır Fıtır sadakasının bayramdan önce verilerek fakir ve fukaranın huzur ve sevinç içinde bir bayram geçirebilmelerini sağlamak amacıyla;
Hz. Peygamber (s.a.v): “Fıtır sadakasını oruç tutanları boş söz ve kötü iş işlemekten temizlemek, fakir kimseleri de doyurmak içindir. Kim onu bayram namazından önce verirse o kabule şayan bir bağış olur. Kim de onu namazdan sonraya bırakırsa, normal sadakalardan bir sadaka olur”(2)buyurmuşlardır.
FİTRE Kimlere VerilMELİDİR ?
Dinimize göre kimlere zekât verebiliyorsa, aynı kişilere fıtır sadakası da verilebilir. Yani fıtır sadakası ile zekât, dağıtılacak kişiler bakımından aynıdır.
Kur’an-ı Kerim’e göre zekât verilecek olan şahıslar şunlardır: “Zekâtlar, Allah’tan bir farz olarak yoksullara, düşkünlere, onu toplayan memurlara, kalpleri müslümanlığa ısındırılacaklara verilir; kölelerin, borçluların, Allah yolunda olanların ve yolda kalanların uğrunda sarf edilir. Allah bilendir, hâkimdir.” (Tevbe-60 )
Yukardakilere ilaveten Öncelikli olarak yakın akrabalarımızdan başlayarak;
1-Fakir olan kardeşler, veya bunların çocukları,
2-Fakir olan Amca, hala, dayı, teyzeler veya bunların çocukları,
3-Komşular,
4-Meslektaşlar,
5-İlim tahsil eden öğrenci-talebe,
6-Fitre verecek kişinin yaşadığı köy veya şehir halkı.
Fıtır sadakası fakir olan ana babaya, dedeye, nineye, çocuklara ve torunlara verilemez. Ayrıca erkek karısına, kadın da kocasına fıtır sadakası veremez.
Fitre de Niyet ve Hassasiyet
Fıtır sadakası niyet edilerek verilir. Verilirken de bunun fıtır sadakası olduğunu söylemek şart değildir. Kişi fıtır sadakasını bir fakire verebileceği gibi, birkaç fakire de dağıtabilir. Birkaç kişi fitrelerini birbirine karıştırarak birkaç fakire verebilecekleri gibi, bir fakire de verebilirler. Bir diğer görüşe göre ise bir kişi tek olan fıtrayı bir fakire verecektir. İki veya daha çok fukaraya dağıtması uygun değildir. Çünkü fıtır sadakasından maksat fakirin bir günlük de olsa ekonomik durumunu düzeltmektir. Tek olan fitrenin bölünmesi ise bu amacı tam olarak gerçekleştiremez.
Fitre’nin MiktarI
Fıtır sadakası; buğday-1460gr., arpa-kuru üzümden ve hurmadan -2920 gramının herhangi birisinden veya buna değer parası verilebilir. Fitre bir fakiri sabah ve akşam doyuracak miktardır. Fitreyi zenginler verdiğine göre fakirin menfaati göz önüne alınarak verilmelidir. HANGİSİ FAKİRİN YARARINA İSE O DAHA UYGUNDUR.
2009 yılı en düşük fitre miktarı; 6,50 TL. sıdır.
Fitre’nin YararlarI
Fıtır sadakasının gayesi sadece fakiri korumak değildir. Bu mali ibadette fakirler için pek çok faydalar olduğu gibi, fitreyi verenler için hem dünyevi hem de ölüm sonrası hayat için birçok faydalar vardır. Fıtır sadakası Ramazan Bayramından önce verilerek fakirinde ailesinin nafakasını temin etmek probleminden uzak huzur ve gönül hoşluğu içinde bir bayram geçirmesi sağlanır. Bunun da hem dünyada hem de ahirette mükâfatı vardır.
Zira Hz. Peygamber (s.a.v) “Kim bir müslümanın dünya sıkıntılarından birini giderirse Allah da onun kıyamette bir sıkıntısını giderir.(3) Kişi kardeşine yardım ettiği sürece Allah da ona yardım eder.(4) Sadaka malı eksiltmez.(5) İnsan affettikçe Allah da onun izzet ve şerefeni artırır.Fıtır sadakası oruçlunun boş söz ve kötü işlerini temizler.”(6)
Fitre vermek, orucun kabul olmasIna, ölümün şiddetinden ve kabir azabIndan kurtulmaya vesİledir.
Mevlam, bizleri hakkıyla, zamanında fitrelerini gerekli yerlere veripde kabul olan kullarından eylesin…
Celal KARABACAK
Kdz.EREĞLİ
GENEL KAYNAK; Ö.Nasuhi Bilmen İlmihali
1-Darekutni, Ali İbn Ömer, Sünen, I-IV, 4. Baskı, Beyrut, 1981, c.2, s.141, Hadis No:14.
2-İbn-i Mace, Zekât, 21; ed-Darekutni, Sünen, c.2, s.138, Hadis No:1.
3-Buhari, Mezalim,3.
4–Ahmed b. Hanbel, c.2, s.274.
5-Tirmizi, Birr, 82.
6-ed-Darekutni, a.g.e, c.2, s. 138, Hadis No:1.
